مدیریت زنجیره تأمین (SCM)

SUPPLY CHAIN MANGMENT

زنجیره تأمین یکی از اصول بنیادی تجارت است و شامل هم‌راستایی وهم سویی شرکت‌های است که محصولات یا خدمات را به بازار عرضه می‌کنند، یک زنجیره تأمین کلیه مراحل مستقیم و غیرمستقیم که در تکمیل درخواست (سفارش) مشتری درگیر هستند و باید توجه کرد زنجیره تأمین فقط مرتبط با سازنده و تأمین‌کننده نیست؛ بلکه حمل‌ونقل، انبارها، خرده‌فروشی‌ها و حتی خود مشتریان را نیز در برمی‌گیرد و یک زنجیره تأمین؛ شبکه‌ای از تسهیلات و گزینه‌های توزیعی است که به تدارکات مواد، تبدیل این مواد به فراورده‌های واسطه‌ای یا محصولات نهایی و توزیع این محصولات به مشتریان می‌پردازد که در سال‌های اخیر توانسته است این جایگاه را در تجارت الکترونیک نیز پیدا کند.

در SCM زنجیره‌ای از شرکت‌ها حضور دارند که در جهت رفع نیاز جامعه عمل می‌کند و هماهنگی سیستماتیک و استراتژیک کارهای سنتی کسب‌وکار و تاکتیک‌های بین این کارکردها دریک شرکت، سایر کسب‌وکارهای موجود در زنجیره تأمین، به‌منظور بهبود بلندمدت عملکرد بنگاه اقتصادی و با شرکت (به‌طور مجزا) و کل یک زنجیره تأمین را مدیریت زنجیره تأمین است.

مدیریت زنجیره تأمین در اواخر دهه ۸۰ میلادی مطرح و در دهه ۹۰ به‌طور گسترده مورداستفاده قرار گرفت تا قبل از این زمان، `` لجستیک `` و `` مدیریت عملیات`` بجای SCM. بکار می‌رفتند؛ البته امروزه مهندسی لجستیک و زنجیره تأمین به‌صورت واحد برای شرکت‌های تولیدی و خدماتی بکار می‌رود و بصورت جدا یا اینکه استفاده از یکی وعدم استفاده از مدیریت دیگری باعث ضعف بنگاه اقتصادی می‌شود؛ اما به تفاوت اصلی SCM و لجستیک می‌شود به فعالیت‌های درون یک سازمان که به‌صورت مجزا اتفاق می‌افتد لجستیک گفت: درصورتی‌که زنجیره تأمین شبکه‌ای از شرکت‌های است که با یکدیگر کار می‌کنند و اقدامات و فعالیت‌های خود را برای تحویل یک محصول (خدمت) به بازار هماهنگ می‌کنند.

حوزه‌های مدیریت زنجیره به ۵ فعالیت تقسیم می‌شود که ۴ فعالیت عملیاتی می‌باشد و یک فعالیت حکم تسهیل‌کننده، هماهنگ‌کننده، بانک داده‌ها و اشتراک می‌باشد، که به شرح ذیل به آن‌ها وب صورت مختصر اشاره می‌شود:

۱- تولید (PRODUCTION) به سؤالاتی از قبیل: بازارچه نیاز دارد و به چه میزان و چه زمانی پاسخ می‌دهد.

۲- موجودی (INVENTORY) چه موجودی‌هایی باید انبار شوند و در کدام مرحله از زنجیره تأمین؟

۳- مکان‌یابی (LOCATION) تسهیلات و امکانات تولیدی و ذخیره موجودی (انبارها) در کجا (چه مکانی) باید قرار گیرد؟

۴- حمل‌ونقل (TRANSPORTATION) موجودی‌ها چطور باید از یک نقطه زنجیره تأمین به نقطه دیگری از آن منتقل شوند و ازلحاظ هزینه و ایمنی کدام گزینه مناسب‌تر است؟
اطلاعات (INfORMATION) چه میزان داده باید جمع‌آوری شود و چه میزان اطلاعات بایستی به اشترک گذشته شود؟

نقش فناوری اطلاعات (IT) در هماهنگی زنجیره تأمین بر کسی پوشیده نیست؛ با گسترش روزافزون شبکه‌های ارتباطی و کامپیوترهای نسل جدید ونیز پیشرفت روزافزون فناوری اطلاعات امکان مدیریت بهتر و موثر تر زنجیره تأمین فراهم‌شده است با سطح کنونی تکنولوژی سازمان‌ها می‌توانند به دنبال ایجاد مزایای رقابتی باشند.

یکی از مسائل بسیار متغیر (دینامیک) در تقاضا و عرضه محصول پدیده‌ای است که عنوان`` اثر شلاق چرمی `` (BULLWHlP) به آن اطلاق می‌شود و بدین معنی است که تغییرات کوچک در تقاضای محصول که در ابتدای تقاضا (نقطه جلوی) و توسط مصرف‌کننده ایجاد می‌شود و به نوسانات بزرگ و بزرگ‌تری در تقاضا طی مسیر رو به‌عقب در این زنجیره، تبدیل می‌شود که باکار بردی کردن مهندسی لجستیک و زنجیره تأمین می‌شود از آن جلوگیری کرد و مدیریت زنجیره تأمین در کل در پیش‌بینی مؤثر تقاضا، سهمیه‌بندی محصول، قیمت‌گذاری محصول و محرک‌های عملکرد کاربردی فوق‌العاده دارد که منجر به کم شدن هزینه‌ها و زمان در دسترس بودن محصول و یا خدمات می‌شود.

در استان‌های زاگرس نشین (همدان، کرمانشاه، لرستان، ایلام و کردستان) با توجه به پتانسیل‌های صنایع معدنی، گردشگری، صنایع‌دستی، صنایع تبدیلی، فراوری مواد معدنی، محصولات بالادستی و پایین‌دستی پتروشیمی، تهیه مواد اولیه واحدهای صنعتی، سیلوها، پخش فراورده  های نفتی، و حمل‌ونقل نیاز به علم و مدیریت زنجیره تأمین را در بخش دولتی معاون اقتصادی استانداری‌ها، معاون صنعت در بخش‌های تولید و بازرگانی، جهاد کشاورزی، گردشگری، صنایع‌دستی، دستگاه‌های خدمت رسان آب، برق، گاز و.. را ضروری و یک نیاز پایه می‌داند.

در بخش خصوصی در صورت نداشتن این علم و یا استفاده نکردن از آن  به از دست رفتن سرمایه و مرگ و تعطیل شدن بنگاه اقتصادی با توجه به اقتصاد امروزه انجام خواهد شد.

به‌عنوان‌مثال در استان همدان جهت فعال شدن تجمع‌های کسب‌وکار در لاستیک رزن جهت خرید مواد اولیه و فروش محصولات، مبل و منبت تویسرکان، سفال و سرامیک لالجین و کرمانشاه دانه آفتاب‌گردان سنقر، پلی‌اتیلن، نان برنجی و کردستان صنعت طیور، فرش دستبافت و استان ایلام فرش دستبافت و گیلیم و لرستان سنگ صنعتی و گلیم و داروهای گیاهی که به‌صورت صنعتی تهیه می‌شوند، استفاده از این علم و مدیریت زنجیره تأمین از ضرورت‌های ماندگاری، رشد و رقابت‌پذیری آن‌ها درزمان حال و آینده است که نهایتاً به ایجاد ارزش‌افزوده و رشد و رونق تولید منجر خواهد شد.

 

مهندس بهرام هاشمی دانشجوی دکتری تخصصی صنایع