جاماندن روستاها و اقتصاد روستایی همدان از سند راهبردی
وقتی روستاهای همدان از سند راهبردی جا می‌مانند.
سپهرغرب، گروه کشاورزی - شکیبا کولیوند: بررسی این سند نشان داد که خبری از طرح‌هایی در حوزه اشتغال‌زایی، درآمدزایی، ایجاد انگیزه برای بازگشت به روستا، رونق تولید و ارزش‌افزوده و به حرکت درآمدن چرخ اقتصاد روستایی نیست. تنها تأکیدات در روستاها روی نیازهای پایه بوده و به‌راستی می‌توان گفت درحالی‌که استان همدان قابلیت‌های بسیار و حرف‌های زیادی برای گفتن در بخش کشاورزی روستایی دارد اما روستاییان و اقتصاد روستایی همدان از سند راهبردی جا مانده است!
سند راهبردی و عملیاتی سه‌ساله استان برای برنامه‌ریزی، محور قدم برداشتن در پیش گرفته شد تا بتوان برای برنامه‌ریزی توسعه پایدار در فضای جغرافیایی استان، حاکمیت نگاه برنامه‌ای، استفاده از مطالعات آمایش سرزمین، بهره‌برداری از همه ظرفیت‌های توسعه‌ای استان، تعامل و مشارکت بخش‌های دولتی و خصوصی را داشت.
بدین ترتیب، این برنامه با توجه به همه اسناد موجود استان یعنی برنامه ششم توسعه استان، مطالعات آمایش، مطالعات توسعه روستایی و اشتغال‌زایی، سند اشتغال استان و سایر اسناد توسعه‌ای تهیه و محتوای آن شامل، چشم‌انداز و جهت‌گیری‌های توسعه استان، توانمندی‌ها و مزیت‌های استان و شهرستان‌ها، اقدامات اولویت‌دار و محرک توسعه استان، میزان اشتغال و سرمایه‌گذاری و غیره است.
حال در این نوشتار به‌دنبال بررسی این موضوع هستیم که در این سند راهبردی که به‌نوعی چراغ راه مدیران استان در طی سال‌های 98، 99 و سال جاری قرار گرفته است چه قدر به پتانسیل‌های روستایی استان همدان توجه داشته است، چه قدر در مسیر استفاده مناسب از آن‌ها برنامه ارائه نموده، چقدر این برنامه‌ها در اولویت استان بوده و چه گام‌هایی در این عرصه‌ها برداشته شده است.
استان همدان با 1.2 درصد وسعت و 2.4 درصد جمعیت کشور، 4.4 درصد تولیدات بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است. از مجموع 1.95 میلیون هکتار وسعت استان، 907 هزار هکتار وسعت منابع طبیعی، 708.5 هزار هکتار سطح زیرکشت محصولات زراعی و باغی و 269 هزار هکتار سطح اراضی آیش است.
بخش کشاورزی استان با 115 هزار بهره‌بردار با توان تولید پنج میلیون تن انواع محصولات کشاورزی، 26 درصد از اشتغال مستقیم و 24.3 درصد از ارزش افزوده استان و 3.7 درصد از ارزش افزوده بخش کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است.
از مجموع 4.5 میلیون تن تولیدات بخش کشاورزی استان در سال 1394، 3 میلیون و 400 هزار تن تولیدات زراعی، 540 هزار تن تولیدات باغی و 544 هزار تن تولیدات دامی است که بخش عمده و اصلی این تولیدات در دل روستاها و توسط دستان پر زحمت روستاییان همدانی به عرصه ظهور رسیده‌اند.
در خصوص رتبه‌های استان همدان در بخش کشاورزی نیز می‌توان از تولید 980 هزار تنی سیب‌زمینی و بارانداز بودن استان در این عرصه، تولید 54 هزار تنی تولید سیر و تولید 50 هزار تنی تولید گردو و رتبه‌های نخست کشوری همدان در این زمینه‌ها سخن گفت. محصولات کشاورزی دیگری چون جو، انگور، یونجه، گیاهان دارویی، گندم و غیره همه و همه این روزها در حالی در استان همدان تولید می‌شوند که نتوانسته‌ایم برند مناسب آن‌ها را معرفی و از این قابلیت‌ها در عرصه فرآوری، صنایع تبدیلی و تکمیلی و بسته‌بندی استفاده مناسبی ببریم.
به‌راستی، وجود اقلیم، موقعیت جغرافیایی مناسب، خاک مستعد، وجود شبکه گسترده تعاونی‌های روستایی، تولیدی، تشکل‌ها و صنف بخش کشاورزی، وجود باغات و زمینهای کشاورزی مناسب، پیشینه تولیدات دامی و کشاورزی در استان و مواردی از این قبیل، ازجمله عمده‌ترین مزیت‌ها و نقاط قوت استان همدان در حوزه کشاورزی محسوب می‌شود، اما حال باید دید چه قدر توانسته‌ایم از این قابلیت‌ها و پتانسیل‌ها استفاده نماییم؟
با این تفاسیر، در این راستا گفت‌و‌گویی با فعال و تحلیلگر اقتصادی استان همدان و معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان ترتیب داده شد که در ادامه متن این صحبت‌ها را می‌خوانید:
پتانسیل‌های صنایع تبدیلی روستاهای همدان را دریابیم
بهرام هاشمی در گفت‌و‌گو با خبرنگار سرویس حوزه کشاورزی سپهرغرب با بیان اینکه بایستی پتانسیل‌هایی که در روستاها وجود دارد به‌خوبی دیده شود، اظهار کرد: این پتانسیل‌ها به‌ویژه در بخش کشاورزی می‌تواند زمینهای مناسب برای ورود به حوزه صنایع تبدیلی و گام نهادن در این عرصه باشد.
وی در این راستا از معادن، صنایع‌دستی، گردشگری، تولید دام و طیور و غیره یاد کرد و ادامه داد: بایستی برای ماندگاری صنعت، اقتصاد و درآمدزایی در روستاها به این موارد توجه ویژه‌ای شود تا بتوان شاهد رشد اقتصادی و رقابت‌پذیری در روستاها باشیم و حال که در استان همدان روستاهایی با پتانسیل‌های بالا وجود دارد، بایستی به این موضوع‌ها توجه ویژه‌ای شود.
این فعال اقتصادی، با تأکید بر این موضوع خاطرنشان کرد: روستاهای استان همدان از پتانسیل‌های بسیار برخوردار هستند که می‌توان به سبب این ظرفیت‌ها، از هر روستا یک محصول برند را معرفی نمود.
هاشمی این پتانسیل‌ها را در محورهای خاص به سبب وجود ظرفیت‌هایی چون وجود معدن، صنایع‌دستی، صنایع تبدیلی، تولیدات دام و طیور و پرندگان خاص عنوان کرد و افزود: استان همدان یکی از استان‌های کشور است که می‌تواند در زمینه تولید قناری در کشور حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته باشد، چنان‌که در حال حاضر نیز 100 هزار نفر از این طریق کسب درآمد می‌کنند.
وی تصریح کرد: می‌توان این پتانسیل را با برپایی جشنواره قناری، شکوفا و رونق بخشید و از سویی به موضوع حمل، درمان، نگه‌داری و غیره در زمینه پرندگان زینتی توجه خاصی داشت و قدم‌هایی را در این عرصه برداشت.
روش‌های تولید در روستاهای استان همدان بایستی تغییر کند
این فعال اقتصادی با بیان اینکه در خیلی از روستاهای استان همدان علوفه تولید می‌شود، اظهار کرد: این علوفه‌ها به استان‌های اراک، قم و تهران می‌روند چراکه ما در استان همدان دامداری‌های صنعتی، اشتغال‌زایی و ارزش‌افزوده و تولید ثروتی در این مسیر نداریم، حال‌آنکه همه استان‌ها در زمینه تولید مواد اولیه مشکل دارند اما ما در بحث تولید جلوتر از خیلی‌ها هستیم، اما نتوانسته‌ایم از این ظرفیت به نحو مناسبی بهره‌مند شویم.
هاشمی در ادامه این موضوع، تشریح کرد: روش‌های تولید در روستاهای استان همدان بایستی تغییر کند، ما 17 روش برای تولید داریم ازجمله خوشه‌سازی، شبکه‌سازی، نهادسازی و غیره اما تنها به یک روش تنها (سلولی) تولید می‌کنیم که هزینه‌ساز است.
وی با تأکید بر اینکه بایستی از 17 روش متناسب با روستاها استفاده شود تا بتوانیم قیمت تمام‌شده محصولات را کاهش دهیم، اظهار کرد: قدم نخست این است که پتانسیل‌های روستایی‌مان را شناسایی کنیم.
لزوم ایجاد نواحی صنعتی با توجه به پتانسیل‌های روستاهای همدان
این تحلیلگر اقتصادی با بیان اینکه بایستی بتوانیم تخفیف‌های بیمه‌ای و مشوق‌های صادراتی را در روستاها در دستور کار قرار دهیم، مطرح کرد: بایستی بتوان امتیازهای برق، گاز و غیره را به روستاییان تولیدگر رایگان ارائه نمود، از بنگاه‌های تولیدی و خدماتی حمایت کرد و نواحی صنعتی خاص با توجه به پتانسیل‌های روستاها ایجاد نمود.
هاشمی با اشاره به اینکه سه طرح آمایش، عدالت صنعتی و اولویت‌های سرمایه‌گذاری دراین‌بین مطرح است، اضافه کرد: بایستی پتانسیل‌های روستایی در هیئت دولت شناسایی، نمایشگاه‌های داخلی، موقت، مجازی و غیره برای جذب بازار برگزار و پایش‌هایی در این عرصه صورت پذیرد و در سطح استانی نیز به این موارد توجه ویژه‌ای نائل آید.
وی ادامه داد: این روزها شاهد مهاجرت روستاییان به شهر هستیم، حال‌آنکه با توجه به موارد مطروحه و اجرای آن‌ها می‌توان در مسیر مهاجرت معکوس قدم برداشت و در سطح بازار درآمدزایی روستاییان را به ارمغان آورد.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان با بیان اینکه در بحث گمرک، بانک و ضمانت‌نامه‌ها نیز بایستی به کمک روستاها آمد، افزود: چرا نباید یک جایزه ملی در این عرصه داشته باشیم تا بتوانیم روستاییان را در مسیر دیگری سوق داده و آن‌ها را حمایت و تشویق کنیم؟
هاشمی با تصریح بر این موضوع ادامه داد: می‌توان افرادی که با محوریت اقتصاد مقاومتی، در مسیر توسعه بازار گام برداشته‌اند، معرفی و تشویق نمود و با این اقدام، به اهداف مورد نظر برای توسعه روستایی، اشتغال‌زایی، درآمدزایی، مهاجرت معکوس و غیره رسید.
در همدان کاری در زمینه مراکز لجستیکی به انجام نرسیده است
وی با بیان اینکه این روزها 68 مرکز لجستیکی برای کشور ابلاغ شده که دو مورد آن برای همدان در نظر گرفته شده است، افزود: یک مرکز آن کشاورزی و دیگری عمومی است که امیدواریم که صنعتی شود.
این فعال اقتصادی با تصریح بر اینکه مراکز لجستیکی در استان‌های دیگر کشور پیشرفت خوبی داشته است، اظهار کرد: این مراکز می‌تواند توسعه اشتغال، ایجاد بنگاه‌های خدماتی و تولیدی را موجب شود، اما در همدان کاری در این مسیر انجام نشده و اطلاع‌رسانی‌های لازم نیز در این عرصه صورت نگرفته است.
هاشمی با بیان اینکه نمایندگان قبلی در این مسیر کاری نکرده‌اند، اظهار کرد: این در حالی است که آن‌ها باید خیلی در این عرصه پیش‌قدم باشند، چراکه حال شاهدیم برای یک پارک لجستیکی قریب به سه هزار میلیارد تومان نیاز داریم و این امر با کمک نمایندگان مجلس قابل حل خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه اگر این‌ها را نداشته باشیم در حوزه صنایع تبدیلی، سرمایه‌گذاری، گردشگری و غیره در روستاهای استان همدان عقب می‌مانیم، خاطرنشان کرد: کشورهای دیگری چون ترکیه، بالغ‌بر 18 درصد درآمد ناخالصشان را از مراکز لجستیکی، هاب‌ها و چنین مراکزی به دست می‌آوردند، اما ما از این مهم غافل مانده‌ایم.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان، با تصریح بر اینکه کشورهایی چون یمن، امارات و غیره از این موقعیت استفاده و خیلی خوب در این مسیر کار کرده‌اند، گفت: بها دادن به حمل‌ونقل، صادرات محصولات روستایی، بسته‌بندی آن‌ها و غیره می‌تواند کمک بسیاری به اقتصاد روستایی و توسعه پایدار کند.
هاشمی در ادامه این گفت‌و‌گو به بیان پیشنهاد‌ها و راهکارهایی در این عرصه پرداخت و افزود: بایستی بر اساس آمایش‌های صورت گرفته و پتانسیل‌های هر روستا، تعاونی‌هایی تشکیل شود، این پتانسیل‌ها به‌خوبی معرفی شوند تا بتوان در مسیر جذب سرمایه‌گذاران گام برداشت، از نمایشگاه‌های هفتگی و تولیدات روستایی در مراکز استان‌ها حمایت شود، به بخش معدن، ایجاد تعاونی‌های معدنی و ورود جوانان روستا به این موضوع دقت شود، چراکه با ارزش افزوده صنایع مرتبط و ایجاد فرآوری آن‌ها نه‌تنها می‌توان اشتغال‌زایی نمود بلکه از خام فروش نیز ممانعت صورت می‌گیرد.
وی ادامه داد: می‌توان سود سهام و اشتغال را برای جوانان روستایی در نظر گرفت و با این اقدام مهاجرت‌های معکوس را نیز شاهد بود.
این فعال اقتصادی با تأکید بر لزوم توجه به روستاهای استان همدان به‌ویژه روستاهای محروم، اظهار کرد: بایستی در بحث وام‌های کم‌بهره اولویت را به ذی‌نفعان روستایی داد، نواحی صنعتی خاص و مجتمع‌های تولیدی ویژه‌ای را در روستاها ایجاد نمود و قدم در مسیر فرآوری صنایع و مواد معدنی برداشت.
هاشمی با بیان اینکه هم‌اکنون در استان همدان قریب به 272 معدن فعال داریم، گفت: بایستی هاب‌ها و باراندازهایی ایجاد و صنایع‌دستی و پتانسیل‌های گردشگری هر روستا نیز شناسایی شود، با شبکه‌سازی، نهادسازی و توجه به بازارهای هدف گام برداشت و پتانسیل‌های روستایی در زمینه صنایع تبدیلی بخش کشاورزی را شناسایی و مدنظر قرار داد.
وی ادامه داد: این‌ها را یک دولت حزب‌اللهی و جوان می‌تواند پیشنهاد دهد و در سطوح استان نیز بایستی مورد حمایت قرار گیرد.
به ظرفیت‌های شهر جهانی انگور توجه شود
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان با بیان اینکه پرداخت حق بیمه کارفرمایانی که در روستاها اشتغال‌زایی می‌کنند بایستی با حمایت روبرو شود تا بتوان کارفرمایان را به سطح روستاها سوق داد، مطرح کرد: بایستی بازارهای هدف مطالعه و شناسایی شوند، بوم‌گردی در روستاهای هدف توسعه پیدا کند، صنایع تبدیلی، پرورش دام و طیور و پرورش ماهیان زینتی که در استان همدان پتانسیل‌های خوبی دارد در روستاهایمان رونق بگیرد و این موارد را در آمایش سرزمینی دید و حمایت نمود.
هاشمی با تأکید بر اینکه با توجه به موقعیت و ظرفیت روستاهای استان همدان تولید بسیاری از سموم کشاورزی را نیز می‌توانیم در روستاهایمان داشته باشیم، به سم مورد نیاز تاکستان‌های انگور اشاره کرد و گفت: ما در استان همدان شهر جهانی انگور را داریم بدین ترتیب افزودنی‌ها برای تقویت انگور، سموم مورد نیاز و غیره را نیز می‌توانیم در این روستا تولید و این منطقه را در این عرصه سرآمد و معرفی سازیم.
نیازهای انگیزشی را در روستاها ایجاد کنیم
وی با تأکید بر اینکه در روستاهای استان همدان بایستی برنامه‌ریزی‌ها در حوزه اشتغال روستایی، بهسازی و شرایط بهداشتی مورد توجه قرار گیرد، عنوان کرد: بحث آموزش‌وپرورش و بهداشت از نیازهای پایه و اساسی هستند، اما ما تنها روی این نیازهای پایه مانده‌ایم حال‌آنکه نیازهای انگیزشی موجب مهاجرت شده است بدین‌سان بایستی با توجه به این نیازهای انگیزشی و ایجاد آن‌ها در روستاها در مسیر مهاجرت معکوس به روستاهایمان پیش رویم و بار دیگر رونق اقتصادی را به روستاهایمان بازگردانیم.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان با تأکید بر این موضوع تصریح کرد: آیا توانسته‌ایم این نیازهای انگیزشی را در روستاهایمان ایجاد کنیم؟ آیا خدماتی در روستاهایمان بوده است که تولیدکننده به سمت آن جذب شود؟ در استان همدان در حوزه گلخانه‌ها قابلیت‌های بسیار مناسبی وجود دارد، چرا از آن‌ها استفاده نکرده‌ایم؟
ما از تولیدکنندگانمان حمایت‌های خوب و مناسبی نکرده‌ایم
هاشمی با بیان اینکه به وضعیت برنامه‌های مطروحه در استان همدان و روستاهای آن نمره خوبی نمی‌دهم، خاطرنشان کرد: صندوق کارآفرینی مهر امام رضا (ع) با توجه به پتانسیل‌ها و آمایش‌ها کمک‌هایی داشت، این کمک‌ها در استان همدان چگونه بوده است؟
وی با بیان اینکه استان همدان می‌تواند در دل روستاهای خود در مسیر تولید تخم‌مرغ، روغن، پرورش اسب، الاغ، پرندگان زینتی، زالو، ماهیان زینتی، شترمرغ، عقرب، مار و محصولات کشاورزی چون زعفران، سیب‌زمینی، کشمش، گردو، انواع میوه‌جات و گیاهان دارویی و در امتداد آن انواع عرقیات قدم بردارد، اما این موضوع نیاز به این دارد که این موارد در اولویت استان و مدیران آن قرار گرفته باشد.
این فعال اقتصادی با اشاره به اینکه بسیاری از مواد اولیه در استان همدان قابلیت تولید دارند، گفت: اما ما از تولیدکنندگانمان حمایت‌های خوب و مناسبی نکرده‌ایم، چرا نتوانسته‌ایم به نحو مناسبی در مسیر بسته‌بندی و فرآوری و صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی و باغی‌مان گام برداریم؟ اطلس سرمایه‌گذاری استان همدان چقدر با توجه به پتانسیل‌های استان همدان است؟ چقدر توانسته‌ایم نمایشگاه‌های مناسبی در این عرصه برگزار کنیم؟
چند شرکت دانش‌بنیان ما به توسعه روستاها کمک کرده‌اند؟
هاشمی در ادامه صحبت‌های خود به قابلیت روستای نگارخاتون فامنین نیز اشاره کرد و گفت: این روستا در بحث تجهیزات کشاورزی و آبیاری قطره‌ای و مواردی ازاین‌دست حرف‌های زیادی برای گفتن دارد که می‌توانیم با توجه به چنین قابلیت‌هایی،های‌تک شویم. اما چند شرکت دانش‌بنیان ما به توسعه روستاها کمک کرده‌اند؟
وی در بخش پایانی گفت‌و‌گو با بیان اینکه امیدواریم بتوانیم در مسیر برندسازی در روستاهایمان قدم برداریم، گفت: استان همدان مهد تاریخ و تمدن است و بایستی در این استان از مدیران با دانش استفاده شود تا بتوانند برنامه‌هایی برای توسعه استان داشته باشند و در این مسیر همکاری بین اتاق بازرگانی، سازمان صنعت، معدن و تجارت، سمن‌ها و غیره را برای توسعه روستاها مورد توجه قرار دهند.
نگاهی به سند راهبردی و عملیاتی سه‌ساله استان همدان نشان می‌دهد که قابلیت‌ها و ظرفیت‌های حوزه کشاورزی استان همدان و روستاهای آن تا حد قابل قبولی احصا شده است اما نتوانسته‌ایم در این عرصه به‌طور جزئی سخنی گفته باشیم. برای یک برنامه‌ریزی مناسب و برنامه‌محور پیش رفتن، کلی‌گویی تنها می‌تواند یک چراغ باشد و نمی‌تواند مسیر را به‌خوبی روشن سازد!
در این برنامه، جای خالی این موضوع به‌خوبی قابل مشاهده است؛ هر شهرستان به‌خوبی در بخش‌های مجزا مطرح شده‌اند اما قابلیت‌های ویژه آن‌ها به‌طور واضح و دقیق عنوان نشده است؛ به‌عنوان‌مثال چنان‌که در متن نیز بدان اشاره شد؛ چرا نباید قابلیت روستای نگارخاتون فامنین به‌طور ویژه در زمینه تجهیزات کشاورزی دیده و برای ارتقای سطح آن، معرفی، جذب سرمایه‌گذار و سایر قدم‌های آن برنامه‌ریزی شود؟ در بحث گردشگری تنها تلنگری زده شده است که فلان شهرستان، قابلیت‌های مناسبی برای توسعه گردشگری دارد، اما چه قابلیت‌هایی؟ برای آن باید چه کرد؟ آیا صرف بیان اینکه قابلیت دارد، برای برنامه‌محوری کافی است؟
در خصوص روستاها نیز به‌راستی، بررسی این سند نشان داد که روکش آسفالت راه‌های روستایی، تکمیل برخی از سدها در محدوده‌های روستاها، بهسازی روستاها، مسکن روستایی، آب شرب روستایی، فاضلاب روستایی و غیره که جزء طرح‌های اصلی و نیازهای اولیه روستایی هستند، در اولویت است و خبری از طرح‌هایی در حوزه اشتغال‌زایی، درآمدزایی، ایجاد انگیزه برای بازگشت به روستا، رونق تولید و ارزش‌افزوده و به حرکت درآمدن چرخ اقتصاد روستایی نیست. تنها تأکیدات در روستاها روی نیازهای پایه بوده و به‌راستی می‌توان گفت درحالی‌که استان همدان قابلیت‌های بسیار و حرف‌های زیادی برای گفتن در بخش کشاورزی روستایی دارد اما روستاییان و اقتصاد روستایی همدان از سند راهبردی جا مانده است!
https://www.sepehrgharb.ir/Press/ShowNews/43280
.
