بهرام هاشمی
مدیریت و مشاوربنگاه اقتصادی
SME متخصص ایجاد وتوسعه
مشاور-کارشناس ارشد مهندسی لجستیک وزنجیره تامین
کارآفرینی ,مشاور وکارشناس کسب و کار
Bahram_hashemi2003@yahoo.com
09183138857
مدیریت زنجیره تامین (SCM)
مفهوم زنجیره تامین چیست ؟
زنجیره تامین شامل همه مراحلی ست که به صورت مستقیم یا غیرمستقیم درتحقق خواسته مشتری دخالت دارند.زنجیره تامین تنهاشامل تولیدکننده وتامین کننده نیست بلکه شامل حمل ونقل کنندگان ،انبارها،خرده فروشان وحتی خود مشتریان است .زنجیره تامین شامل همه فعالیت های درگیر دردریافت وتحقق خواسته مشتری است.برخی ازاین فعالیت هاعبارتند ازتوسعه محصول جدید،بازاریابی،عملیات،توزیع امور مالی وخدمات به مشتریان.
ماهیت یک زنجیره تامین پویااست وشامل جریان های مداوم اطلاعات ،محصول ووجوه نقدی بین مراحل مختلف است .
درحقیقت هدف اصلی هرزنجیره تامین تحقق نیازهای مشتری وتولید سودبرای خودش میباشد.اصطلاح زنجیره تامین تصویری ازمحصول یا موجودی راتداعی می کند که درامتداد یک زنجیره ازتامین کنندگان ،توزیع کنندگان ،خرده فروشان وبه سوی مشتریان درجریان است.قطعا این جریان درزنجیره تامین وجود دارد اما مسئله مهم این است که بتوانیم جریان های اطلاعات محصول ووجوه نقد رادرهردوجهت زنجیره درنظر بگیریم .همچنین اصطلاح زنجیره تامین ممکن است تنها بریک بازیگر ازقبیل تولید کننده یاتوزیع کننده که درهرمرحله اززنجیره مشغول به فعالیت است.دلالت داشته باشد.امادرواقعیت ،ممکن است تولید کننده مواد راازچندین تامین کننده دریافت وسپس به چندین توزیع کننده عرضه کند.بنابراین ،زنجیره های تامین ،درحقیقت شبکه هستند.شاید دقیقتر باشد که بخواهیم اصطلاح شبکه تامین رابرای توصیف ساختار اکثرزنجیره های تامین بکارببریم.
بطور معمول یک زنجیره تامین مراحلی راشامل شود.این مراحل درزنجیره تامین عبارتند از:
.1تامین کنندگان مواد خام/قطعات
.2تولید کنندگان
.3انبارها/توزیع کنندگان
.4خرده فروشان
.5مشتریان
هدف زنجیره تامین
هدف هرزنجیره تامین بایستی حداکثر کردن ارزش کلی ایجاد شده باشد .ارزشی که یک زنجیره تامین ایجاد می کند،تفاضل بین ارزشی است که محصول نهایی برای مشتری ایجاد کرده وهزینه هایی است که زنجیره تامین برای تحقق خواسته مشتری متحمل شده است .برای بیشتر زنجیره های تامین تجاری ،این ارزش به سوددهی زنجیره تامین (یامازادنقدزنجیره تامین)مرتبط می شود یعنی تفاوت میان درآمدی که از مشتری ایجاد شده وکل هزینه هایی کهدرسراسر زنجیره تامین وجود داشته است برای مثال مشتری که یک دستگاه مودم وایرلس رااز شرکت بست بای می خردشصت دلار می پردازد که این شصت دلار بیان کننده درآمدی است که زنجیره تامین بدست آورده است.شرکت بسته بای ومراحل دیگر زنجیره تامین ،هزینه هایی رابرای انتقال اطلاعات ،تولید قطعات ،ذخیره وحمل آنها انتقال وجوه نقد وغیره متحمل می شوند.تفاوت میان شصت دلاری که مشتری پرداخته وجمع همه هزینه های که توسط زنجیره تامین برای تولید وتوزیع مودم تقبل شده سوددهی یامازاد نقد زنجیره تامین نامیده می شود.
منظوراز سوددهی یامازاد نقد زنجیره تامین سود کلی است کهباید بین همه ی مراحل زنجیره تامین واسطه هاتقسیم شود.هرچه سوددهی زنجیره تامین بیشترباشد زنجیره تامین موفق تر است .نکته مهم این است که موفقعیت زنجیره تامین باید براساس سوددهی زنجیره تامین اندازه گیری شود .نه از لحاظ سود دهی تنها دریک مرحله بصورت مجزا.
پس از تعریف موفقعیت درزنجیره تامین برحسب سود دهی زنجیره تامین ،گام منطقی بعدی تلاش برای پیدا کردن منابع درآمد وهزینه است .برای هر زنجیره تامین تنهایک منبع درآمد وجوددارد وآن مشتری است آن مشتری که مواد شویندهرامی خرد تنها کسی است که جریان نقد مثبتی رابه زنجیره تامین تزریق می کند .همه جریان های نقدی دیگرتنها تبادل وجوه نقد هستند که درون زنجیره تامین رخ می دهد.
همه جریان های اطلاعات ، محصول ،ویا وجوه نقد هزینه هایی رادر زنجیره تامین ایجاد می کنند.بنابراین همه جریان ها کلید موفقعیت زنجیره تامین است.مدیریت اثربخش زنجیره تامین شامل مدیریت دارایی های زنجیره تامین ،محصول،اطلاعات وجریان های نقدی به منظور حداکثر کردن سود دهی کل زنجیره تامین می باشد.
تفاوت ساختار زنجیره تامین کالاهای مصرفی روزانه درایالات متحده وهند درنظربگیرید.توزیع کنندگان ایالات متحده درمقایسه باهمتایان هندی خود نقش بسیارکوچکتر دراین زنجیره تامین ایفا می کنندما استدلال می کنیم که تفاوتی که درساختار زنجیره تامین وجود دارد را می توان با اثر توزیع کننده بر روی سود دهی زنجیره تامین توضیح داد.
زنجیره تامین
شبکه ای است شامل تامین کنندگان ،کارخانجات ،انبارهای کالا ،مراکز توزیع وخرده فروشان که مواد خام را تهیه کرده ،تغییر شکل داده ،محصول راتهیه کرده وتحویل مشتری می دهند .درواقع زنجیره تامین شبکه ای ازسلول های ارزش افزا که هدف آن تحول یک محصول سطح بالا،نه فقط باکمترین هزینه بلکه سریع وبا ارزش ازتمام جهات ساخت محصول است .درواقع زنجیره تامین همه فعالیت ها وافرادی راکه درتامین یک محصول ازتامین مواد خام تافروش محصول نهایی به سازمان ها ومصرف کنندگان وفراتر از فروش گردش مواد وموجودی ها درکل فرآیند درگیر هستند رادربر می گیرد .زنجیره تامین کل زنجیره موادوجریان محصول راازمنابع اولیه تاتحول نهایی محصول به مشتری وپس ازآن ازطریق لجستیک معکوس به چرخه مجدد پوشش می دهد .از این رو این فرآیند به مثابه از خاک به خاک توصیف شده است که به مفهوم حلقه کامل تامین مواد است.
با افزایش اهمیت فعالیت خرید وتدارکات تصمیم های خرید مهم ترشده واز آنجا که امروزه سازمانها بیشتر به تامین کنندگان وابسته شده اند.پیامدهای مستقیم وغیر مستقیم تصمیم گیری ضعیف ،وخیم تر جلوه می کند .در بیشتر صنایع ،هزینه مواد خام واجزای تشکیل دهنده محصول ،قسمت عمده ای از بهای تمام شده محصول را دربر می گیرد .درچنین شرایطی بخش تدارکات می تواند نقشی کلیدی درکارایی واثربخشی سازمان ایفا کند وتاثیر مستقیمی روی کاهش هزینه ها ،سود آوری وانعطاف پذیری یک شرکت داشته باشد .درحقیقت انتخاب مجموعه مناسبی ازتامین کنندگان برای کارباآنها درجهت موفقیت یک شرکت امری بسیار مهم وحیاتی می باشدودرطی سالیان طولانی برانتخاب تامین کننده تاکید شده است. اخیرا باحضور مفهوم مدیریت زنجیره تامین بیشتر محققان ،دانشمندان ومدیران پی برده اند که انتخاب تامین کننده مناسب ومدیریت آن وسیله ی است که از آن می توان برای افزایش رقابت پذیری زنجیره تامین استفاده نمود.
مسائل انتخاب تامین کننده
.1انتخاب تامین کننده هنگامی که هیچ محدودیتی ندارد،به عبارتی هرکدام ازتامین کنندگان به تنهایی قادرند که نیازهای (احتیاجات)خریدارراازجمله میزان تقاضا،کیفیت ،زمان تحولو... رابرآورده سازند.
.2انتخاب تامین کننده درحالتی که محدودیت هایی درظرفیت تامین کننده ،کیفیت محصول تامین کننده و... وجود دارد .به عبارتی یک تامین کننده به تنهایی به تنهایی قادر به برآورده احتیاجات خریدارنمی باشدوخریدار به اجبارباید بخشی ازتقاضای خود راازیک تامین کننده وبخش دیگرتقاضایش رااز تامین کننده رااز تامین کننده دیگربه منظور جبران کمبود ظرفیت یاکیفیت پایین تامین کننده اول برآورده سازد.
.3درخصوص مورد اول یک تامین کننده می تواند تمام نیاز خریداررابرآورده ساز،(منبع یابی منفرد)که دراین حالت مدیریت تنها یک تصمیم اتخاذ می کند واین که کدام تامین کننده ،بهترین کننده،بهترین است.درحالی که درمورددوم ،هیچ کدام ازتامین کنندگان به تنهایی قادر نیستند که تمامی احتیاجات خریدار رابرآورده سازند .بنابراین دراین حالت بیشترازیک تامین کننده باید انتخاب شود(منبع یابی چندگانه).دراین حالت مدیریت باید دوتصمیم اخذ کند.اول این که کدام تامین کنندگان ،بهترین هستند؟ودوم ،ازهریک ازتامین کنندگان انتخابی چه مقدارباید خریداری کرد؟
پنج سطح عملکرد مدیریت زنجیره تامین :
.1ترکیب شرکای زنجیره تامین: زنجیره تامین براساس کارایی عوامل راهبردی وباتوجه به نیازمندیهای مشتری زنجیره تامین برنامه ریزی شده است بطوری که محدوده محصولات موجود خدمات محصولات جدید یابخش مشتریان راپوشش دهد برپایه آگاهی ازمحصولات نهایی درزنجیره تامین پایه ریزی می شود.
.2استقرار ارتباط های مشارکتی: این قسمت به عنوان مشارکتها وتعاملات ضروری شرکت اشاره دارد .این عملکرد ارتباطهای زنجیره تامین رابه مشارکت باعوامل خارج ازشرکت گسترش می دهد هر تغییری درزنجیره تامین باید به اطلاع شرکابرسد تادرتمام زنجیره پیاده شود.
.3طراحی زنجیره تامین برمبنای سود دهی: مدیریت زنجیره تامین مشارکت موثرعوامل خارج ازشرکت راایجاب می کند اما ارتباط هرشرکت با شرکتهای خارج ازآن بسیار مشکل زا است.درمورد شرکا دقت به مواردی همانند مرکز رقابت ،انگیزه شرکا وترکیب آنها ضروری است.
4. اطلاعات مدیریت زنجیره تامین : نقش سیستم های اطلاعاتی دراصطلاح زنجیره تامین اهمیت خاصی دارد .این بخش نقش فناوری رادراصطلاح زنجیره تامین نشان می دهد.
5. کاهش هزینه زنجیره تامین :اصلی ترین هدف استقرارزنجیره تامین کاهش هزینه است این تلاشها برای راهبردها وسیاست های افزایش کارایی انجام می شود دلایل اصلی هزینه زایی عبارتند از عدم وضوح فرایند زنجیره تامین تغییرات رویه های داخلی وخارجی شرکت ،ضعف موجود درطراحی تولید ،وجود اطلاعات ناقص برای تصمیم گیری ،ضعف حلقه های زنجیره درارتباط بین شرکا زنجیره تامین.
مشکلات زنجیره تامین
.1تعدد مراکز تصمیم گیری : باتوجه به اینکه درزنجیره تامین ،سازمانهای مختلفی دخیل هستند لذا هماهنگی ویکصدا شدن درزنجیره تامین نیازبه هماهنگی بالایی دارد.
.2عدم اطمینان : یک منبع اصلی عدم زنجیره تامین پیش بینی تقاضاست .پیش بینی تقاضا ازچندین فاکتور ازقبیل رقابت ،قیمت ها،شرایط فعلی ،توسعه تکنولوژیکی و سطح عمومی تعهد مشتریان تاثیر می پذیرد .دیگر عامل اطمینان زنجیره تامین زمانهای تحول است که خود به عواملی مانند نسبت خرابی ماشین ها درفرآیند تولید خطی ،فشردگی ترافیکی که درحمل ونقل دخالت می کند ومشکلات کیفیت مواد که ممکن است تاخیرات تولید راایجاد کند وابسته است.
.3عدم هماهنگی : این نوع مشکلات هماهنگی اتفاق می افتد که یک بخش شرکت بادیگر بخشها ارتباط خوبی ندارد.وقتی پیغام برای شرکا تجاری غیرقابل فهم باشد ووقتی بخشهای شرکت ازبعضی مسائل آگاهی ندارد ویاخیلی دیرازآنچه مورد نیاز است ویا آنچه باید اتفاق بیفتد آگاه می شوند ازجمله می توان به اثرشلاق چرمیوذخیره فریبنده اشاره کرد.
.4ذخیره فریبنده: این گونه مشکل زمانی که مشتریان محصولی رامی خواهندکه دردسترس نیست اتفاق می افتد .گرچه درحقیقت وجود دارد مثل وقتی که محصول درجایی نادرست قرار می گیرد یا اینکه مقدار ذخیره ناصحیح است.
مشکلات زنجیره تامین کالا درکشورما
.1عدم هماهنگی دردرون وزارتخانه ها
.2عدم هماهنگی بین وزارتخانه ها
.3عدم هماهنگی درسطح ملی
.4عدم هماهنگی درکشور ماباسایر کشورها
.5مشکلات حمل ونقل باروامکانات مناسب برای پایانه های بار
.6عدم توجه مناسب به فرآیند بسته بندی
.7کمبود متخصصان علم لجستیک درکشور
.8عدم هماهنگی بین اجزای زنجیره
.9عدم دسترسی به آمار صحیح وقابل اعتماد
.10مقاومت دربرابرتغییرات
.11سیستمی متشکل ازعدم اعتماد دوطرفه
.12درک ضعیف از اقتصاد بازار
مزایا ومنابع زنجیره تامین
.1کاهش هزینه های لجستیک ،تدارکات ونگهداری
.2کاهش پرسنل
.3بهبود بهروری
.4بهبود چرخه مالی
.5تحویل بموقع
.6وضوح اطلاعات وانعطاف پذیری
.7استانداردسازی
.8جهانی شدن
.9صرفه جویی درمقیاس
.10افزایش قدرت انتخاب مشتریان ودستیابی آنها به تامین کنندگان
.11کاهش فواصل وابعاد زمانی
یک زنجیره تامین شامل همه تسهیلات (امکانات)وظایف وکارها وفعالیت هایی می شود که درتولید وتحویل یک کالایا خدمت ،ازتامین کنندگان آنهاتا مشتریان و مشتریان آنها درگیر هستند وشامل برنامه ریزی ومدیریت عرضه وتقاضا ،تهیه مواد وبرنامه زمان بندی محصول یا خدمات ، انبار کردن،منترل موجودی وتوزیع ،تحویل وخدمت به مشتری می شود .مدیریت زنجیره تامین همه این فعالیت ها را طوری هماهنگ می کند که مشتریان بتوانند محصولاتی با کیفیت بالا وخدمات قابل اطمینان درحداقل هزینه به دست آوردند.
نیاز به مدیریت زنجیره تامین
درگذشته اکثر سازمانها کمتر زنجیره های تامین خود رامدیریت می کردند درعوض تمایل داشتند که برروی عملیات خودشان وبرروی تامین کنندگان بلافصل خودشان تمرکز کننده هرچند که چند عامل مدیریت زنجیره تامین رابرای سازمان های تجاری ای که زنجیره تامین خود رابه طور فعال اداره می کنندمطلوب می سازد عوامل عمده عبارتند از:
نیاز به بهبود عملیات درطول دهه گذشته بسیاری ازسازمان ها فعالیت هایی مانند ناب ومدیریت کیفیت جامع راانجام می دخند .درنتیجه آنها قادرخواهند بود که کیفیت بهبود یافته ای راکسب کرده ودرعین حال مقدارزیادی ازهزینه های اضافی خارج ازسیستم خود راازبین ببرند .اگرچه هنوز جایی برای بهبود وجود دارد اکنون فرصت به طور عمده درتهیه و تدارک توزیع وپشتیبانی زنجیره تامین وجود دارد.
دریافت